Tuy không mang sứ mệnh trọng đại như ghi dấu một niên đại lịch sử hay chuyển tải thông điệp đấu tranh, những bức bích họa của ngôi làng ven biển Hạ Thanh, Tam Thanh ở Quảng Nam, phố cổ George Town trên đảo Penang của Malaysia hay đảo Florianopolis ở Brasil vẫn chiếm trọn cảm tình của du khách nhờ thể hiện được vẻ đẹp dung dị của đời sống địa phương đương đại.

Bích họa của ngày hôm qua

Tranh tường (mural) là một trong những chứng nhân quan trọng cho cuộc sống con người thời tiền sử. Người ta tìm thấy dấu vết của loài người thông qua những bức vẽ tả thực về đề tài động vật trong những hang động hơn 16.000 năm tuổi ở Lascaux, miền tây nam nước Pháp.

Thời Phục Hưng ở Ý, những danh họa bậc thầy như Leonardo Da Vinci và Michelangelo Buonarroti cũng đều đã tìm đến hình thái nghệ thuật này.

Bức bích họa “Bữa ăn tối cuối cùng” của Leonardo tại nhà thờ Santa Maria delle Grazie có thể xem là một trong những thành tựu kiệt xuất mà danh họa này đã để lại cho nhân loại. Tương truyền, sau khi chiếm được Milano, đích thân vua Louis XII đã đến nhà thờ để được chiêm ngưỡng bức tranh và bày tỏ ý muốn được gỡ tranh ra khỏi tường, mang về Pháp.

Thời gian trôi, vai trò của bích họa cũng nhiều đổi khác. Những năm 1920 sau cuộc cách mạng Mexico, nhiều lớp nghệ sĩ tìm đến bích họa như một phương thức truyền thông, qua đó chuyển tải thông điệp xã hội và chính trị đến đông đảo quần chúng. Và trên hết là bày tỏ ước vọng về một xã hội đoàn kết, hòa bình.

Và thời đương đại có thể xem là thời hoàng kim của bích họa, cho phép các nghệ sĩ thỏa chí sáng tạo trong việc thể hiện tâm tư của mình. Những tác phẩm tranh tường mang đề tài đổi thay, kêu gọi chống lại nạn phân biệt chủng tộc, cổ vũ con người sống trách nhiệm với môi trường và xã hội. Hay đơn giản là kể lại tình yêu của người họa sĩ với một vùng đất họ yêu mến, từ những bức tường men đường tàu vào trung tâm thành phố, trên thân những cây cầu vượt, ôm trọn những bờ tường xí nghiệp, quảng trường, nhà ga, phố thị…

Bên cạnh graffiti, tranh khảm, áp phích quảng cáo, khuôn trổ, công trình sắp đặt…, bích họa góp phần tạo nên một bức tranh hoàn chỉnh của phong trào nghệ thuật đường phố (Street Art), khiến đời sống tinh thần của con người thêm muôn màu thi vị. Và bích họa đã không còn là một đặc ân cho người dân đô thị.

Từ Florianopolis đến Tam Thanh

Dẫu không nổi tiếng bằng Sao Paulo hay Rio de Janeiro, đảo Florianopolis vẫn được xem là thành phố đáng sống của người Brasil nhờ những công trình nghệ thuật giá trị, thể hiện rõ nét tính cách của các nghệ sĩ nổi tiếng như Vejam, Rizo, Valdi Valdi. Đến Lagoa, không gian sở hữu nhiều bức họa nhất trên đảo, bạn sẽ được đắm mình trong thế giới rực rỡ của những nhân vật hoạt họa. Bên cạnh những bức tường, các nghệ sĩ còn “điểm phấn tô son” cả những chiếc thùng rác, cầu vượt, mặt tiền cửa hàng, xe bán thức ăn di động.

Ở bên này Thái Bình Dương, phố cổ George Town, Penang, Malaysia là điểm hẹn của những tín đồ bích họa đường phố. Khu phố cổ được UNESCO công nhận di sản như một bảo tàng hoạt họa ngoài trời, với những bức bích họa được chia thành nhiều hạng mục sáng tác riêng. Bộ tranh 101 Lost Kittens ra đời với mục đích khuấy động nhận thức của cộng đồng đối với động vật đi lạc, những bức Graffity 3D mang đề tài đời sống thường nhật có ý nghĩa vinh danh những người con bản địa. Hay đâu đó trong những con hẻm nhỏ, bạn sẽ đọc được thông điệp chung tay cứu lấy bộ môn nghệ thuật truyền thống Malaysia đang dần mai một.

Và ở Việt Nam cũng có một ngôi làng bích họa tuyệt vời như George Town hay Florianopolis vậy. Nằm trong khuôn khổ dự án trao đổi nghệ thuật cộng đồng với các nghệ sĩ đến từ Hàn Quốc, làng bích họa Tam Thanh nổi lên một năm gần đây như đích đến phải ghé của các bạn trẻ trên hành trình về miền di sản.

Trong không gian hoang sơ giữa một bên là biển Hà Thanh mênh mang cát trắng, một bên là dòng Trường Giang bốn bề ngắt xanh màu lúa, những ngôi nhà cấp 4 đơn sơ như vừa mới bừng tỉnh sau một giấc ngủ dài.

Giờ đây, từng ngóc ngách của ngôi làng chài chính là một tác phẩm nghệ thuật riêng có. Những hình ảnh dung dị về chị bán hàng rong với quai gánh trĩu quả, cảnh người ngư dân chuẩn bị dong thuyền ra khơi bắt cá. Hay đơn sơ như một chiếc hàng rào có nước sơn điệp với màu hoa – qua đôi mắt của những người bạn Hàn Quốc – bỗng truyền cảm và giàu cảm hứng lạ kỳ.

Bích họa không biên giới

Bích họa đẹp và cuốn hút chính vì ẩn chứa những giá trị giao lưu văn hóa. Điển hình nhất cho vẻ đẹp này, phải kể đến bức tranh khảm khổng lồ có tên gọi Escadaria Selarón – những bậc cầu thang nhiều màu sắc của Selarón.

Năm 1990, trở về sau chuyến hành trình đến nhiều vùng đất, nghệ sĩ người Chilê Jorge Selarón quyết định cải tạo 250 bậc thang đổ nát gần nhà bằng những viên gạch vuông làm từ sành, gương, gốm. Điều thú vị là, cho đến khi từ giã cõi đời vào năm 2013, Jorge vẫn miệt mài hoàn chỉnh cho bức tranh mosaic của mình bằng những mảnh sành do chính tay du khách từ mọi miền thế giới mang tặng.

Và trong số những bức bích họa ở ngôi làng chài Tam Thanh, gây ấn tượng nhất với tôi chính là bức vẽ một cô gái đang quay mặt về phía biển cả, ánh nhìn kỳ vọng như gửi gắm thông điệp về một tương lai rộng mở cho chính cô, và cho làng mình.

TRANG AMI

(Culture – Travellive magazine April 2017 issue)

Thông tin thêm:

+ Vị trí: Làng bích họa Tam Thanh được kiến tạo tại ngôi làng ven biển Hạ Thanh thuộc xã Tam Thanh, vùng ngoại ô thành phố Tam Kỳ, Quảng Nam. Công trình nghệ thuật độc đáo này nằm trong khuôn khổ dự án trao đổi nghệ thuật cộng đồng với các nghệ sĩ đến từ Hàn Quốc. Kể từ 28/6/2016, thời điểm khánh thành công trình, đến nay làng bích họa Tam Thành đã thành điểm du lịch thu hút nhiều du khách trẻ đến khám phá.

+ Hành trình: Từ Hà Nội hoặc TP.HCM, bạn bay đến sân bay Chu Lai. Vào Tam Kỳ, thành phố chính của tỉnh Quảng Nam, bạn tiếp tục đến Tam Thanh bằng xe máy hoặc ôtô. Làng bích họa Tam Thanh cách trung tâm thành phố Tam Kỳ khoảng 7km về hướng Đông.

+ Hoạt động: Ngoài điểm nhấn là công trình bích họa, Tam Thanh còn níu chân du khách bởi những bãi biển đẹp, nguyên sơ cùng bức tranh đời sống vạn chài. Hải sản ở đây nổi tiếng tươi, ngon.